Công thức tính chỉ số sợi là kiến thức nền tảng giúp bạn vững vàng hơn khi làm việc trong ngành may mặc.
Việc hiểu rõ các công thức cũng như 2 hệ đo cơ bản sẽ giúp bạn dễ dàng kiểm soát chất lượng nguyên phụ liệu đầu vào cũng như đảm bảo kích thước chỉ sợi chính xác khi cung cấp sản phẩm cho khách hàng.
Để bạn không mất thời gian tìm hiểu rời rạc, Dệt Toàn Thịnh đã tổng hợp toàn bộ kiến thức quan trọng và dễ hiểu nhất về chủ đề này ngay trong bài viết dưới đây.
Hai hệ đo thường thấy trong công thức tính chỉ số sợi
Trong ngành dệt may, có nhiều hệ thống đo lường chỉ số sợi khác nhau, được xây dựng dựa trên hai nguyên tắc chính: hệ chiều dài cố định và hệ trọng lượng cố định. Cụ thể như sau:
Hệ chiều dài cố định
Hệ này giữ chiều dài sợi cố định, chỉ đo trọng lượng của sợi. Nghĩa là cùng một chiều dài, sợi nào nặng hơn thì dày hơn, nhẹ hơn thì mảnh hơn.
Ba đơn vị phổ biến trong hệ này gồm:
- Denier (D): Denier là gì? Đây là đơn vị biểu thị trọng lượng, tính theo gam cho 9.000 mét sợi. Dùng phổ biến cho sợi tổng hợp, như nylon, polyester.
- Tex: Có trọng lượng gam của 1.000 mét sợi. Đây Là đơn vị quốc tế tiêu chuẩn ISO, dùng rộng rãi trong nghiên cứu và sản xuất.
- Decitex (dtex): Biểu thị trọng lượng gam của 10.000 mét sợi, hay còn gọi là 1/10 Tex. Thường được dùng tại châu Âu và trong các ứng dụng kỹ thuật cao.
Hệ trọng lượng cố định
Hệ trọng lượng cố định là hệ thống đo chỉ số sợi dựa trên độ dài của sợi có cùng trọng lượng.
Cụ thể:
- Sợi càng mảnh: độ dài càng lớn, vì cùng trọng lượng nhưng sợi mảnh hơn nên dài hơn.
- Sợi càng thô: độ dài càng ngắn, do sợi dày hơn trong khi trọng lượng giống nhau nên chiều dài sẽ ngắn hơn.
Một trong những đơn vị phổ biến nhất của hệ này là Ne (Number English). Vậy chỉ số Ne trong sợi là gì?
Chỉ số Ne (English Cotton Count) thể hiện số lượng đoạn sợi dài 840 yard có trong 1 pound sợi.
- Nếu Ne càng lớn thì sợi càng mảnh.
- Ngược lại, nếu Ne càng nhỏ, sợi sẽ càng dày.
Ngoài ra còn có các chỉ số khác như Nm (Number metrics) dùng cho sợi len và Lea thường dùng cho vải lanh.
Công thức tính chỉ số sợi tổng quát
Có nhiều công thức tính chỉ số sợi nhưng phép tính được sử dụng phổ biến nhất trong ngành may hiện nay là:
N = (L x w)/(I xW)
Trong đó:
- N: chỉ số sợi cần xác định (Có thể là De, Tex, Dtex,…tùy hệ đo)
- L: chiều dài của sợi chuẩn
- W: trọng lượng của sợi chuẩn
- l: chiều dài của đoạn sợi thực tế cần tính
- w: trọng lượng của đoạn sợi thực tế
Công thức này dùng để so sánh độ mảnh của sợi thực tế với một mẫu chuẩn.
- Nếu N càng lớn thì sợi càng mảnh, vì cùng khối lượng, chiều dài sợi thực tế dài hơn sợi chuẩn.
- Ngược lại, nếu N càng nhỏ thì sợi sẽ càng dày, vì cùng khối lượng, chiều dài sợi thực tế ngắn hơn sợi chuẩn.
Giả sử bạn có:
- Sợi chuẩn: chiều dài L= 9000 m, trọng lượng W=1 gam (Lấy theo đơn vị Denier)
- Sợi thực tế cần tính: chiều dài l=9000 m, trọng lượng w=18 gam
Áp dụng công thức sẽ là:
N = (L x w)/(I x W) = (9000 x 18)/(9000 x 1) = 18
Như vậy chỉ số sợi của loại vải này là 18D, thuộc vào loại chỉ mảnh.
Những sai lầm thường gặp khi tính chỉ số sợi
Khi làm việc với chỉ số sợi, đặc biệt trong ngành dệt may hoặc sản xuất vải, nhiều người vẫn gặp các sai lầm phổ biến sau đây. Việc hiểu rõ các lỗi này sẽ giúp bạn tránh nhầm lẫn và kiểm soát chất lượng nguyên liệu tốt hơn.
Nhầm lẫn giữa các hệ đo
Một trong những sai lầm thường gặp khi áp dụng công thức tính chỉ số sợi là thường nhầm các đơn vị đo Denier, Tex, dtex, Ne với nhau. Mỗi hệ đo có đơn vị, tiêu chuẩn chuẩn khác nhau, nếu dùng sai hệ đo khi tính toán, kết quả sẽ không chính xác.
Ví dụ: sử dụng Denier để tính chiều dài sợi theo Tex mà không quy đổi thì sợi sẽ bị quá mảnh hoặc quá dày.
Không phân biệt sợi mảnh và sợi dày khi chọn hệ đo
Sợi mảnh thường dùng Tex hoặc dtex còn sợi dày dùng Denier để đo đạc. Trong trường hợp, áp dụng sai hệ đo cho loại sợi sẽ gây khó khăn khi so sánh và thiết kế sản phẩm sau này.
Bỏ qua ảnh hưởng của độ ẩm và môi trường
Một sai lầm phổ biến khi tính chỉ số sợi là không tính đến độ ẩm và điều kiện môi trường. Sợi tự nhiên như cotton, len hay tơ tằm rất dễ hút ẩm từ không khí, trong khi một số sợi tổng hợp lại có thể co rút hoặc giãn nở theo nhiệt độ.
Nếu bạn đo hoặc cân sợi mà không điều chỉnh độ ẩm hay nhiệt độ chuẩn, trọng lượng và chiều dài thực tế của sợi sẽ thay đổi, dẫn đến chỉ số sợi tính toán không chính xác.
Để tránh sai lầm này, bạn nên đo trọng lượng và chiều dài sợi trong điều kiện tiêu chuẩn, hoặc áp dụng hệ số hiệu chỉnh độ ẩm khi tính chỉ số sợi, để kết quả phản ánh đúng thực tế sản xuất.
Những câu hỏi thường gặp
Trước khi khép lại bài viết, nhằm giúp bạn đọc nắm vững và áp dụng công thức tính chỉ số sợi một cách chính xác nhất, Toàn Thịnh đã tổng hợp và trả lời chi tiết các câu hỏi thường gặp về chủ đề này.
Chỉ số sợi là gì?
Chỉ số sợi hay còn được gọi Yarn Count, đây là thông số biểu thị độ mảnh hay độ dày của sợi, được xác định dựa trên chiều dài và trọng lượng của sợi.
- Chỉ số càng lớn: sợi càng mảnh, nhẹ, thường dùng cho vải mềm, mịn như thun chỉ dệt vớ, áo sơ mi, lụa.
- Chỉ số càng nhỏ: sợi càng dày, nặng, thích hợp cho vải dày, bền như denim, kaki.
Hiểu rõ chỉ số sợi giúp người làm trong ngành dệt may kiểm soát chất lượng nguyên liệu, tính toán định lượng vải, và chọn sợi phù hợp cho từng loại sản phẩm.
Cần lưu ý gì khi chọn hệ đo cho sợi mảnh hoặc sợi dày?
Khi xác định chỉ số sợi, việc chọn hệ đo phù hợp với loại sợi là rất quan trọng để kết quả tính toán chính xác và dễ áp dụng trong sản xuất.
- Sợi mảnh: Thường dùng các hệ đo như Tex, dtex vì chúng phản ánh tốt độ mảnh và trọng lượng của sợi nhỏ.
- Sợi dày: Thường áp dụng hệ Denier hoặc hệ trọng lượng cố định Ne thấp vì các hệ này phù hợp với sợi có khối lượng lớn.
Tại sao cần phải tính và hiểu chỉ số sợi?
Hiểu và tính đúng chỉ số sợi là một bước quan trọng trong ngành dệt may, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng, tính năng và hiệu quả sản xuất của sản phẩm.
- Đảm bảo độ chính xác nguyên liệu: Biết chỉ số sợi giúp lựa chọn sợi phù hợp với loại vải và mục đích sử dụng, tránh sai sót khi mua nguyên liệu đầu vào.
- Kiểm soát chất lượng sản phẩm: Chỉ số sợi phản ánh độ mảnh hay độ dày của sợi, từ đó quyết định tính mềm mại, độ bền, độ co giãn và kiểu dáng của sản phẩm cuối.
- Dễ dàng so sánh và quy đổi: Khi hiểu các hệ đo (Denier, Tex, Ne, dtex), bạn có thể so sánh sợi từ nhiều nguồn khác nhau hoặc quy đổi giữa các hệ đo một cách chính xác.
- Tối ưu sản xuất: Biết chỉ số sợi giúp tính toán khối lượng vải cần thiết, số lượng sợi sử dụng, từ đó giảm lãng phí và tiết kiệm chi phí.
Sự khác biệt giữa hệ chiều dài cố định và hệ trọng lượng cố định là gì?
Dù đã được đề cập ở phần trên nhưng Toàn Thịnh sẽ viết tổng hợp đơn giản lại như sau:
- Hệ chiều dài cố định đo bằng trọng lượng. Chỉ số càng lớn thì sợi càng dày. Đơn vị có thể là Tex, Denier hoặc Dtex.
- Hệ trọng lượng cố định đo bằng chiều dài. Chỉ số càng lớn thì sợi càng mảnh. Đơn vị là Ne (English Cotton Count), Nm (Metric Count).
Lời kết
Nhìn chung, việc hiểu rõ chỉ số thun chỉ sợi là nền tảng quan trọng trong ngành dệt may, giúp bạn may dễ dàng đánh giá đúng độ mảnh, độ dày của sợi và kiểm soát chất lượng nguyên liệu đầu vào.
Bên cạnh đó, khi áp dụng công thức tính chỉ số sợi, bạn cần chọn hệ đo phù hợp với loại sợi mảnh hoặc sợi dày, quy đổi đơn vị chính xác, cân đo sợi trong điều kiện tiêu chuẩn và luôn kiểm tra thực tế, tránh chỉ dựa trên lý thuyết.
Hy vọng qua những chia sẻ trên của Dệt Toàn Thịnh, bạn đã nắm vững kiến thức về chỉ số sợi và có thể áp dụng hiệu quả vào công việc thực tế trong ngành dệt may.